Pada pertemuan kali ini kita akan berbicara mengenai biografi Imam Nawawi dan Kitabnya Riyadhus Shalihin, selamat membaca yaa . . .
A.
Riwayat
Hidup Dan Setting-Historis Pengarang Kitab
Nama lengkap al-Nawawi
adalah Muhyi al-Din Abu Zakaria Yahya bin Syarif bin Murri bin Hasan bin Husain
bin Muhammad bin Jam’ah bin Hazm al-Nawawi al-Damisyqi.[1] Al-Nawawi dilahirkan di kampung Nawa, sebuah daerah
Hauran, kawasan Syam
(Syiria), pada bulan Muharram tahun 632 H, bertepatan bulan Oktober 1233 M.[2]
Beliau merupakan tokoh yang penting di
dalam mazhab Syafie. Sesudah pulang ke kampung halamannya (Nawa)
diakhir umurnya, beliau jatuh sakit disisi kedua orang tuanya. Pada tanggal 24 bulan Rajab 676 H / atau 22 Desember 1277
M dalam usia 45 tahun. Akan tetapi, hingga saat beliau dijemput beliau masih
dalam keadaan lajang dan tidak menikah[3] dan
dimakamkan ditanah kelahirannya, Nawa.
Beliau mulai menghafal al-Quran sejak kecil lagi. Pada tahun 649 Hijrah ketika
umurnya 19 tahun, beliau datang ke kota Damsyiq untuk belajar. Di sana beliau
memasuki madrasah al-Ruwahiyyah dan mula menghafal beberapa kitab fiqh, antaranya
kitab al-Tanbih dalam tempuh empat bulan setengah dan kitab al-Muhazzab di
dalam bagian ibadat. Di antara guru-gurunya ialah Abdul Aziz bin Muhammad
al-Ansari, Zainuddin bin Abdul Daim, Zainuddin Khalq bin Yusof, Taqiuddin bin
Abi al-Yassir dan lain-lain.
Beliau banyak mengarang dan menyusun kitab-kitab hadis dan juga syarahnya.
Antara yang terkenal daripada hasil karangan beliau ialah Sarah Muslim,
Riyadus-Salihin yaitu kitab yang akan dibincangkan, al-Azkar, al-Tibyan fi Adab
Hamalat Qur’an, al-Irsyad wal al-Taqrib fi Ulum al-Hadith, al-Aidah fi Manasik
al-Hajj, Syarah Muhazzab, al-Raudah, Tahzib al-Asma’ wa al-Lughat, al-Minhaj
dan Matan Arbai’in, dll.
Kehidupannya sehari-hari sekadar memelihara tubuh badannya dan hanya makan
sekali sehari. Ini kerana beliau terlalu banyak memperuntukkan masa untuk
mengarang dan menghasilkan sumbangan untuk umat Islam. Sehingga dikatakan
kerana kesibukannya, beliau tidak sempat memikirkan urusan perkahwinan dan
membujang sehingga ke akhir hayatnya.
Beliau juga seorang yang berani menyatakan kebenaran. Kerana keberaniannya,
beliau telah diusir dari Syam akibat satu fatwanya yang tidak menyenangkan hati
sultan al-Malik al-Zahir.
B.
Deskripsi
tentang Kitab
1.
Latar
Belakang Penulisan Kitab
Kitab Riyadh al-Shalihin
karya Imam besar dan ulama’ internasional , Imam al-Nawawi sudah tak asing lagi
bagi kita, bahkan menjadi referensi dan rujukan kalangan umat islam seluruh
dunia. Kitab ini memang sangat perlu diketahui isinya dan kita amalkan karena
memuat kumpulan hadis-hadis terutama dalam masalah adab yang bersifat batiniyah
maupun lahiriyah, hal-hal yang bersifat penyemangat (targhib) dan
peringatan (tarhib, zuhud, pendidikan akhlaq, penyucian kalbu berikut
terapinya dan pemeliharaan anggota tubuh.
2.
Tentang Kitab
a.
Pengenalan
Ringkas Kitab Riyadhus-Salihin
‘Riyadh’ di dalam bahasa Melayu
bermakna taman. Manakala ‘Salihin’ sebagaimana yang diketahui umum ialah
orang-orang soleh. Oleh yang demikian, judul kitab yang diletakkan sendiri oleh
Imam Nawawi ini bermaksud ‘Taman Orang-orang Yang Soleh’ memberikan gambaran
bahawa isi kandungan kitab ini tentulah berkisar mengenai panduan hidup seorang
manusia muslim yang berazam untuk menjadi seorang yang soleh. Di atas tujuan
inilah, Imam Nawawi sendiri menegaskan di dalam pendahuluan kitab ini bahawa
beliau berusaha untuk mengumpulkan secara ringkas hadis-hadis yang mampu
menjadi panduan lengkap kepada umat Islam untuk menjalani hidup di bawah
naungan keredhaan Allah SWT.[4]
Oleh yang demikian, kita akan mendapati
bagaimana isi kandungan kitab ini terdiri daripada hadis-hadis yang mencangkupi
seluruh urusan kehidupan dan agama umat Islam. Imam Nawawi selesai menyusun
kitab ini pada hari Senin yang keempat di dalam bulan Ramadhan pada tahun 670H
sebagaimana yang disebutkan di dalam penutup kitabnya.
b.
Cetakan
dan Terbitan
Naskhah
kitab yang dijadikan bahan kajian oleh penulis ini berjudul Riyadhus
Salihin Min Kalam Sayyidil Mursalin karangan Imam Nawawi yang telah
dihuraikan semula oleh Mustaffa bin Muhammad ‘Ammarah. Naskhah ini diterbitkan
oleh Maktabah wa Matba’ah Muhammad Huda Wa Awladuh dan tidak meletakkan tarikh
cetakan sebagaimana buku-buku yang lain. Juga tidak dapat dikesan dari negara
manakah naskhah ini dicetak kerana ia tidak mencatatkan sebarang maklumat
kecuali penerbit sahaja.
c.
Kaedah
Penyusunan Kitab
Imam Nawawi memulakan kitab
Riyadhus-Salihin dengan muqaddimah yang ringkas. Beliau menerangkan di dalam
muqaddimah ini sebab-sebab yang mendorong kepada penyusunan kitab ini.
Antaranya ialah beliau menginginkan agar ia menjadi pedoman bagi mereka yang
ingin mendekatkan dirinya kepada Allah. Beliau mendatangkan satu hadis yang
menjadi pendorongnya yang bermaksud : “Siapa yang menunjukkan kepada kebaikan,
baginya pahala sebagaimana pembuatnya.”[5]
Beliau juga menyatakan keinginannya untuk menjadikan kitab ini hanya mengandungi
hadis-hadis yang sahih saja. Ini untuk memudahkan pembaca beramal dengan isi
kandungan kitab ini tanpa ragu-ragu.
Sebagai sebuah kitab yang
mengandungi hadis-hadis yang lebih menjurus kepada pembentukan akhlak dan
peribadi, beliau memulakan dengan Bab Ikhlas dan Menghadirkan Niat sebagai stau
syarat untuk diterima amalan. Ia diikuti dengan bab-bab seperti Bab Taubat,
Sabar, Siddiq, Taqwa, Istiqomah, Mujahadah sehinggalah kepada Bab Mencegah
Amanah Daripada Diberikan Kepada Yang Meminta.
Selain itu, Imam Nawawi juga
mengkategorikan hadis-hadis kepada beberapa bab yang utama atau dinamakan
sebagai kitab. Di antara kitab-kitab yang terdapat di dalam Riadhus-Salihin ini
ialah Kitab Adab, Kitab Adab Makan, Kitab Pakaian, Kitab Adab Tidur, Kitab
Salam, Kitab Menziarahi Orang Sakit, Kitab Adab Musafir, Kitab Kelebihan, Kitab
Iktikaf dan Kitab Zikir-zikir.
Setiap kitab ini mengandungi bab-bab
yang kecil yang diletakkan hadis di dalamnya. Sebagai contoh, Kitab Adab Makan
mengandungi 17 bab antaranya ialah Bab Membaca Tasmiah Semasa Memulakan Makan
dan Tahmid Selepasnya, Bab Larangan Mencela Makanan dan Digalakkan Memujinya,
Bab Galakan Makan Dengan Tiga Jari dan sebagainya.
Setiap bab pula mengandungi beberapa
hadis yang berkaitan dengannya. Sebagai contoh, Bab Membaca Tasmiah Semasa
Memulakan Makan dan Tahmid Selepasnya mengandungi 9 buah hadis.
Kesimpulannya, Riyadhus-Salihin
mengandungi sekitar 750 – 800 buah hadis yang tersimpul pula di dalam beberapa bab di
bawah kategori kitab-kitab yang berlainan.[6]
d.
Kelebihan
dan Kekurangan Kitab
1. Kelebihan Riyadhus-Salihin
Tentunya sebagai sebuah kitab yang
masyhur, ia sesuai dijadikan rujukan oleh generasi selanjutnya berdasarkan
ketepatan fakta dan penelitian Imam Nawawi dalam pengambilan hadis. Isu-isu targhib
dan tarhib diangkat dengan begitu sempurna berdasarkan hadis-hadis yang
sahih memberikan satu keselesaan kepada pembaca untuk melakukan amalan
berdasarkan kandungan kitab ini. Ia satu kelebihan yang cukup terlihat bagi
kitab ini di tengah-tengah kebanjiran hadis-hadis palsu dan rekaan di dalam isu
targhib dab tarhib yang menyebabkan umat Islam menjadi keliru di dalam
menentukan pendirian dan sikap.
Pembahagian bab dan kitab juga dibuat dalam keadaan tersusun dan memudahkan
kepada pembaca membuat rujukan tentang tajuk-tajuk tertentu tanpa perlu
melakukan usaha semula mengumpulkan hadis-hadis yang berkaitan.
2. Kelemahan Riyadhus-Salihin
Walaupun pembagian bab dan kitab sudah dibuat dalam keadaan tersusun, namun
hadis-hadis yang setema masih tercampur dari sudut penyusunan. Ketiadaan nomor
hadis juga menyebabkan kesukaran untuk pembaca melakukan rujukan semula terhadap
satu-satu isu ataupun hadis. Walau bagaimanapun, ini
dianggap satu perkara biasa pada zaman Imam Nawawi menyusun kitabnya ini
ditambah pula dengan ketiadaan alat-alat canggih seperti hari ini.
Kusmina, CSSMoRA 2009 dan di-edit oleh Wisnu Al-farisy
[1]Ibnu Qadhi Syu’bah,
Thabaqat as-Syafi’iyyah juz 1 hlm. 98
[2]Tim Penyusun Depag RI, Ensiklopedi Islam
(Jakarta : CV Anda Utama, 1993), hlm. 844. Namun ada pula yang mengatakan bahwa
beliau lahir pada tahun 631 H. Lihat Ibnu Qadhi Syu’bah, Thabaqat
as-Syafi’iyyah juz 1 hlm. 98, Mauqi’ Ya’sub Tadzkirat al-Huffadz,
juz 4 hlm. 1470, dan Ibnu ‘Athar, Tuhfat
al-Thalibin fi Tarjamati al-Imam al-Nawawi, hlm. 1.
[3]
Ibnu ‘Athar, Tuhfat
al-Thalibin fi Tarjamati al-Imam al-Nawawi, hlm. 1. Lihat pula Thabaqat
al huffadz, thabaqat al- isyruun, juz 2 hlm. 106 karya al-Suyuthi
[4]Muhyiddin Abu Zakaria bin Yahya bin Syirfu
al-Nawawi (t.t) Riyadhus Salihin Min Kalam Sayyidil Mursalin, Maktabah
wa Matba’ah Muhammad Huda Wa Awladuh, halaman 11.
[5] Maksud hadis riwayat Muslim (no. 3509), Abu Daud (no. 4464),
Tirmizi (no.2595) dan Ahmad (no. 16465)
[6]Berdasarkan
kepada carian perkataan ‘Sallallahu ‘Alaihi Wasallam’ di dalam perisian
Maktabah Syamilah. Ini karena di dalam kitab yang bercetak tidak mengandungi
nomor hadis.
0 komentar:
Posting Komentar